Kashmir Clips
సారాంశం
కశ్మీర్
: రెండు అస్తిత్వాల ఘర్షణ
వైవిధ్య పూరిత సమాజంలో ప్రతి వ్యక్తికీ అనేక అస్తిత్వాలుంటాయి. అస్తిత్వవాద ఉద్యమాలు వుధృతంగా వున్నప్పుడు సమూహాలకు ఒక అస్తిత్వం మాత్రమే చురుగ్గా పని చేస్తూ వుంటుంది. మిగిలిన అస్తిత్వాలు నిద్రాణవస్థలో వుంటాయి.
కశ్మీర్ లోయలోని వారికి రెండు అస్తిత్వాలు ఒకే సందర్భంలో చురుగ్గా వుంటాయి. మొదటిది; కశ్మీరి జాతి అస్తిత్వం. రెండోది; ఆదివాసి / గిరిజన తెగ అస్తిత్వం.
కశ్మీరిల జాతి అస్తిత్వం స్వయం నిర్ణయాధికారాన్నీ, పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామిక వ్యవస్థను కోరుకుంటోంది. కశ్మీరీల గిరిజన అస్తిత్వం ప్రధాన స్రవంతి నుండి పరిరక్షణ కొరుకుంటుంది.
కశ్మీర్ ప్రజల ఈ రెండు కోరికలను నెరవేర్చడానికి ఇటు భారత దేశంగానీ అటు పాకిస్తాన్ గానీ ఎన్నడూ సిధ్ధంగా లేవు.
కశ్మీరీల్లో అత్యధికులు ముస్లింలు కావడం ఒక ధార్మిక అస్తిత్వం. ఈ మూడవ అస్తిత్వం స్వీయ సమాజపు సాంస్కృతిక పరిరక్షణని కోరుకుంటోంది.
పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామిక వ్యవస్థను నిర్మించుకోవాలనే కశ్మీరి జాతి అస్తిత్వపు ప్రగాఢ కోరికను అవకాశంగా మార్చుకుని జమ్ము కశ్మీర్ ను తనలో విలీనం చేసుకోవాలని భారతదేశం భావిస్తోంది. అయితే, కశ్మీరీల స్వయం నిర్ణయాధికార ఆకాంక్షను మాత్రం అది గుర్తించదలకపోగా తీవ్రంగా వ్యతిరేకిస్తోంది.
మరోవైపు, కశ్మీరిల ముస్లిం ధార్మిక అస్థిత్వాన్ని అవకాశంగా మార్చుకుని జమ్ము కశ్మీర్ ను తనలో విలీనం చేసుకోవాలని పాకిస్తాన్ ఆశిస్తోంది. రెండు దేశాల రెండు విరుధ్ధ ప్రయోజనాల మధ్య కశ్మీర్ లోయ నలిగిపోతోంది. కశ్మీరీ లోయలో అశాంతిని ఆదివాసి సమస్యగా చూడాలనే ఆలోచన ఎవ్వరికీ లేదు.
కశ్మీర్ లోయలోని వారికి రెండు అస్తిత్వాలు ఒకే సందర్భంలో చురుగ్గా వుంటాయి. మొదటిది; కశ్మీరి జాతి అస్తిత్వం. రెండోది; ఆదివాసి / గిరిజన తెగ అస్తిత్వం.
కశ్మీరిల జాతి అస్తిత్వం స్వయం నిర్ణయాధికారాన్నీ, పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామిక వ్యవస్థను కోరుకుంటోంది. కశ్మీరీల గిరిజన అస్తిత్వం ప్రధాన స్రవంతి నుండి పరిరక్షణ కొరుకుంటుంది.
కశ్మీర్ ప్రజల ఈ రెండు కోరికలను నెరవేర్చడానికి ఇటు భారత దేశంగానీ అటు పాకిస్తాన్ గానీ ఎన్నడూ సిధ్ధంగా లేవు.
కశ్మీరీల్లో అత్యధికులు ముస్లింలు కావడం ఒక ధార్మిక అస్తిత్వం. ఈ మూడవ అస్తిత్వం స్వీయ సమాజపు సాంస్కృతిక పరిరక్షణని కోరుకుంటోంది.
పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామిక వ్యవస్థను నిర్మించుకోవాలనే కశ్మీరి జాతి అస్తిత్వపు ప్రగాఢ కోరికను అవకాశంగా మార్చుకుని జమ్ము కశ్మీర్ ను తనలో విలీనం చేసుకోవాలని భారతదేశం భావిస్తోంది. అయితే, కశ్మీరీల స్వయం నిర్ణయాధికార ఆకాంక్షను మాత్రం అది గుర్తించదలకపోగా తీవ్రంగా వ్యతిరేకిస్తోంది.
మరోవైపు, కశ్మీరిల ముస్లిం ధార్మిక అస్థిత్వాన్ని అవకాశంగా మార్చుకుని జమ్ము కశ్మీర్ ను తనలో విలీనం చేసుకోవాలని పాకిస్తాన్ ఆశిస్తోంది. రెండు దేశాల రెండు విరుధ్ధ ప్రయోజనాల మధ్య కశ్మీర్ లోయ నలిగిపోతోంది. కశ్మీరీ లోయలో అశాంతిని ఆదివాసి సమస్యగా చూడాలనే ఆలోచన ఎవ్వరికీ లేదు.
ఇటు
భారత దేశంలో అయినా అటు పాకిస్తాన్ లో అయినా చాలా కాలం ప్రజావ్యతిరేక ప్రభుత్వాలే పాలన
సాగించాయి. రెండు దేశాల్లోని ప్రభుత్వాలు ప్రజామోదాన్ని
కోల్పోయినప్పుడెల్లా దేశభక్తి పేరునో మతం పేరునో
భావోద్వేగాలను రెచ్చగొట్టి, ఓట్ల సమీకరణకు ఉపయోగించుకుని రాజకీయంగా లబ్ది పొందడానికి అందుబాటులో వుండేలా కాశ్మీర్ కుంపటిని
నిరంతరం మండిస్తూ వచ్చాయి.
సంఘపరివారం
అయోధ్యలో బాబ్రీ మసీదును కూల్చి రామమందిరాన్ని నిర్మిస్తామని శపథం చేసినపుడు కూడ కశ్మీర్
లోయలో కదలిక రాలేదు. కామన్ సివిల్ కొడ్ ను రూపొందిస్తాము అన్నప్పుడూ కశ్మీరీల ఇస్లాం
ధార్మిక అస్తిత్వం పెద్దగా స్పందించలేదు. రాజ్యాంగంలోని 370వ అధీకరణాన్ని రద్దుచేసి
కశ్మీర్ ను ఇండియాలో సంపూర్ణంగా విలీనం చేస్తామన్న తరువాత కశ్మీర్ లోయ తీవ్రంగా స్పందించింది.
అది తీవ్రవాదం పుట్టుకకు నాందీ పలికింది.
తీవ్రవాదం
పుట్టుకకు సమర్ధన వుండవచ్చుగానీ దాని కార్యకలాపాలకు ఎలాంటి సమర్ధనా వుండదు. తీవ్రవాదం
తరచూ తాను ప్రకటించుకున్న లక్ష్యాలకు పూర్తి వ్యతిరేకంగా వ్యవహరించి తనను తానే అంతం
చేసుకుంటుంది.
1948
ఆరంభంలోనే భారతదేశం కాశ్మీర్ సమస్యను ఐక్యరాజ్య సమితి దృష్టికి తీసుకుని వెళ్ళింది. మత అస్తిత్వం
చురుగ్గా వున్నప్పుడు వున్నప్పుడు పశ్చిమ, తూప్రు పాకిస్తాన్ లు ఏకమయ్యాయి.
జాతి, భాష, ప్రాంత అస్తిత్వాలు చురుగ్గా మారినపుడు తూర్పు పాకిస్తాన్ విడిపోయి బంగ్లాదేశ్
ఏర్పడింది. ముస్లింలకు మతం ఒక్కటే అస్తిత్వం
కాదని 1971 నాటి బంగ్లాదేశ్ యుధ్ధం గొప్పగా నిరూపించింది. ఆ తరువాత 1972లో జరిగిన సిమ్లా
ఒప్పందం మేరకు నియంత్రణ రేఖ (LOC) అమల్లోనికి వచ్చింది.
నియంత్రణ
రేఖకు అటూ ఇటూ కూడా కశ్మీర్ లోయ వుంది. కశ్మీర్
లోయలో ఇప్పుడు జాతీయ తిరుగుబాటుదార్లు వున్నారు, పాకిస్తాన్ చొరబాటుదార్లు వున్నారు.
తిరుగుబాటుదార్లను, చొరబాటుదార్లను మీడియా అజ్ఞానంతో ఒకేగాటన కడుతుంటుంది.
అలాగే కశ్మీర్ సరిహద్దుల్లో పాకిస్తాన్ ను
నిలవరించడానికి భారత సైన్యం వుంటుంది, రాష్ట్రంలో అనేక చోట్ల ఆందోళనకారుల్ని అదుపుచేయడానికి
సిఆర్ పిఎఫ్ క్యాంపులు వుంటాయి. మొదటిది; రక్షణశాఖ ఆధీనంలో వుంటే రెండోది కేంద్ర హోంశాఖ
ఆధీనంలో వుంటుంది. కేంద్ర భద్రతా దళలను కొందరు పోలీసులుగా కాకుండ సైన్యం అనుకుంటారు. ఇదొక అజ్ఞానపు
గందరగోళం. సిఆర్ పిఎఫ్ లో పి అంటే పోలీస్ అని చాలామంది మరిచిపోతుంటారు.
సరిహద్దులో యుధ్ధ వాతావరణం వుంటే కేంద్రంలోని
అధికారపార్టిలకు రాజకీయ లబ్ది చేకూరుతుంది. సైనికాధికారులకు ఆర్ధిక లబ్ది కూడ చేకూరుతుంది. పాకిస్తాన్ రక్షణ వ్యయం సాలీన 70 వేల
కోట్ల రూపాయలు. భారత రక్షణ వ్యయం సాలీన 3 లక్షల కోట్ల రూపాయలు. ఈ స్థాయిల్లో రెండు
దేశాలు రక్షణ వ్యయాన్ని పెంచుకుంటూ పోతున్నాయి. ఇరుదేశాల రక్షణ విభాగాలకు ఇంకో సౌలభ్యం
కూడ వుంది. కేటాయించిన నిధుల ఖర్చును అవి బహిరంగంగా లెఖ్ఖలు చెప్పాల్సిన పనిలేదు. రక్షణ
రహాస్యాల పరిరక్షణ చట్టాన్ని అడ్డుపెట్టుకుని తాము లెఖ్ఖలు చెప్పేది లేదు అని రక్షణ
విభాగం అంటే సుప్రీం కోర్టు కూడ చేయగలిగిందేమీ లేదు.
కశ్మీర్ వల్ల ఇన్ని శక్తులకు ఇన్ని ప్రయోజనాలు
వుండవచ్చుకానీ, నిరంతరం మండుతూ వుండడం కశ్మీరీలకు ఎంత కష్టం?
//EOM//
1.
ఢిల్లీ
నుండి జమ్మూ 576 కిలో మీటర్లు. పంజాబ్, హర్యాణ, హిమాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్రాల మీదుగా రైలు,
రోడ్డు మార్గాలున్నాయి. లూధియాన, జలంధర్, పఠాన్ కోట్, కథువ ప్రధాన స్టేషన్లు.
2.
జమ్ము
తావి నుండి శ్రీనగర్ రోడ్డు 269 కిలో మీటర్లు
3.
Pakistani-administered
territories
Northern
- Gilgit-Baltistan
South-West - Azad
Kashmir
Mirpur
Division (Three Districts)
Mujafarabad
division (Two Divisions)
4.
Chinese-administered
territories
Central North - Trans-Karakoram Tract
North East - Aksai Chin (Siachen Glacier) హిమనీనదం
5.
Indian-administered
territory of Jammu and Kashmir
East – Ladakh (రెండు జిల్లాలు)
(బౌధ్ధులు ఎక్కువ)
South – Central Kashmir Valley (ఆరుజిల్లాలు)
South – Jammu (ఆరుజిల్లాలు)
6.
Jammu &
Kashmir
Area
Total 2, 22,236 km2
Highest
elevation[4] 7,672 m
Lowest
elevation[5] 305 m
Population
(2011)
Total 1,25,41,302
Density 56 /km2 (150/sq mi)
GDP
Total
(2018–19) ₹1.16 lakh crore
7. జమ్మూ కశ్మీర్ లో
12 భాషలు మాట్లాడుతారు. కశ్మీరీ, డోగ్రి, లడాఖీ, పహాడీ, ఉర్దూ వగయిరా.
8.
Andhrapradesh
Area
Total 1,
62,970 km2 (62,920 sq mi)
Area
rank 7th
Population
(2011)
Total 5,93,86,799
Rank 10th
Density 365 /km2 (800/sq mi)
GDP
(2018–19)[3]
Total ₹9.70
lakh crore (US$130 billion)
Per capita ₹1,92,054
9.
Admission to
Union 26 October 1947
Capital Srinagar (May-October)
Jammu
(Nov-April)
Districts 22
10.
Jammu and Kashmir
is home to several valleys such as the Kashmir Valley, Tawi Valley, Chenab
Valley, Poonch Valley, Sind Valley and Lidder Valley. Kashmir is the state of various tribal tribes.
Kashmir Unrest
Talking Points for 17th
March 2019 Nellore Meet.
A.
Instrument of Accession
1.
Instrument of
Accession (Jammu and Kashmir)
2.
In a letter sent
to Maharaja Hari Singh on 27 October 1947, the then Governor-General of India,
Lord Mountbatten of Burma accepted the accession with a remark, "it is my
Government's wish that as soon as law and order have been restored in Jammu and
Kashmir and her soil cleared of the invader the question of the State's
accession should be settled by a
reference to the people."
3.
Lord
Mountbatten's remark and the offer made by the Government of India to conduct a plebiscite or referendum to
determine the future status of Kashmir led
to a dispute between India and Pakistan regarding the legality of the accession
of Jammu and Kashmir to India. India claims that the accession is unconditional
and final while Pakistan maintains that the accession is fraudulent.
4.
Both, India and
Pakistan had their own interpretation of this Truce Agreement, like disbanding
the Azad Kashmir Force, etc and hence, plebiscite was never held.
5.
On 17 October
1949, Indian Constituent Assembly adopted Article 370 of the Constitution
ensuring special status and internal autonomy to Jammu and Kashmir.
6.
Article 370 of
the Indian constitution is an article that gives autonomous status to the state
of Jammu and Kashmir. The article is drafted in Part XXI of the Constitution:
Temporary, Transitional and Special Provisions.
7.
Since Article 370
was enacted on 26 November 1949 as part of the Constitution of India by the
Constituent Assembly of India which was a sovereign body, he remarks, Article
35A "flows inexorably" from it. ... Article 35 A protects the
demographic status of the Jammu and Kashmir state in its prescribed
constitutional form.
8.
Article 370 was
worked out in late 1947 between Sheikh Abdullah, who had by then been appointed
Prime Minister of J&K by the Maharaja and Nehru, who kept the Kashmir
portfolio with himself and kept Sardar Patel, the home minister, away from his
legitimate function
9.
The state of Jammu
and Kashmir's original accession, like all other princely states, was on three
matters: defence, foreign affairs
and communications.
10.
All the princely
states were invited to send representatives to India's Constituent Assembly,
which was formulating a constitution for the whole of India. They were also
encouraged to set up constituent assemblies for their own states. Most states
were unable to set up assemblies in time, but a few states did, in particular
Saurashtra Union, Travancore-Cochin and Mysore.
11.
Even though the
States Department developed a model constitution for the states, in May 1949,
the rulers and chief ministers of all the states met and agreed that separate
constitutions for the states were not necessary.
12.
They accepted the
Constitution of India as their own constitution. The states that did elect
constituent assemblies suggested a few amendments which were accepted. The
position of all the states (or unions of states) thus became equivalent to that
of regular Indian provinces. In particular, this meant that the subjects
available for legislation by the central and state governments was uniform
across India.
13.
In the case of
Jammu and Kashmir, the representatives to the Constituent Assembly requested
that only those provisions of the Indian Constitution that corresponded to the
original Instrument of Accession should be applied to the State.
14.
Accordingly, the
Article 370 was incorporated into the Indian Constitution, which stipulated
that the other articles of the Constitution that gave powers to the Central
Government would be applied to Jammu and Kashmir only with the concurrence of
the State's constituent assembly.
15.
This was a
"temporary provision" in that its applicability was intended to last
till the formulation and adoption of the State's constitution. However, the
State's constituent assembly dissolved itself on 25 January 1957 without
recommending either abrogation or amendment of the Article 370.
B.
Article
35 A
C.
High
Court and Supreme Court
16.
In October 2015,
the High Court of Jammu and Kashmir has ruled that the Article 370 cannot be
"abrogated, repealed or even amended." It explained that the clause
(3) of the Article conferred power to the State's Constituent Assembly to
recommend to the President on the matter of the repeal of the Article.
17.
Thus the Article
has become a permanent feature of the Indian constitution, as confirmed by
various rulings of the Supreme Court of India and the High Court of Jammu and
Kashmir, the latest of which was in April 2018.
18.
Simla Agreement
on Bilateral Relations between India and Pakistan signed by Prime Minister
Indira Gandhi, and President of Pakistan, Z. A. Bhutto, in Simla on 2 July
1972.
19.
In Jammu and
Kashmir, the line of control resulting from the ceasefire of December 17, 1971,
shall be respected by both sides without prejudice to the recognized position
of either side. Neither side shall seek to alter it unilaterally, irrespective
of mutual differences and legal interpretations. Both sides further undertake
to refrain from the threat or the use of force in violation of this line.
20.
1947 నుండి నాలుగు దశాబ్దాలకు
పైగా కాశ్మీర్ చాలా ప్రశాంతంగా వుంది.
21.
ఇతర
రాష్ట్రాల వాళ్ళు కాశ్మీరీలను పిరికివాళ్లనీ, చేతకానివాళ్లని హేళన చేసేవారు.
22.
ఆ
తరువాత సన్నివేశం మారింది. దీనికి బీజాలు ఇందిరా గాంధి రెండవ పాలన కాలంలో పడ్డాయి.
23.
1980 జనవరి నెలలో రెండవసారి
ప్రధాన మంత్రి అయిన ఇందిరాగాంధి సొషలిస్టు తరహా విధానాలను వదులుకుని మతవాదం వైపు మొగ్గు
చూపారు.
24.
ఇంరిరా
గాంధీ పాలన మీద శిక్కులు తిరుగుబాటు చేశారు. ఖలిస్తాన్ నినాదం బలాన్ని పుంజుకుంది.
25.
హిందూ
రాష్ట్రాన్ని నెలకొల్పాలనే లక్ష్యంతో ఏర్పడిన ఆరెస్సెస్ కు రాజకీయ విభాగమైన జనసంఘ్
1977 ఎన్నికల్లో జనతా పార్టీలో విలీనమైంది.
26.
1980లో
చరణ్ సింగ్ ప్రభుత్వ పతనం తరువాత జనతా పార్టి నుండి బయటికి వచ్చి అటల్ బిహారీ వాజ్ పాయి అధ్యక్షతన భారతీయ జనతా పార్టీగా
ఆవిర్భవింది.
27.
అప్పటి
భారత దేశంపు రాజకీయాల్లో సోషలిజానికి గొప్ప క్రేజ్ వుండేది.
28.
Right-wing Bharatiya Janata Party (BJP) under the
leadership of Atal Bihari Vajpayee incorporated Gandhian socialism as one of the
concepts for the party.
29.
శిక్కు తిరుగుబాటుదార్లను అణిచివేయడానికి ఇంరిరా గాంధి
1984 మే నెలలో ఆపరేషన్ బ్లూస్టార్ కు అనుమతి నిచ్చారు.
30.
Operation Blue
Star was the codename of an Indian military action carried out between 1 and 8
June 1984 to remove militant religious leader Jarnail Singh Bhindranwale and
his followers from the buildings of the Harmandir Sahib (Golden Temple) complex
in Amritsar, Punjab.
31.
In September
1984, the VHP followed up its Dharam Sansad with a bike rally that ended at the
banks of the Sarayu river in Ayodhya. VHP activists pledged to rebuild a Ram
Mandir by mobilising Hindus from across the country. The kar sevaks were to lay
the foundation for a Mandir on 31 October 1984.
32.
సరిగ్గా
ఆరోజే ఇందిరాగాంధి హత్యకు గురికావడంతో రామమందిరం శకుస్థాపన కార్యక్రమం వాయిదా పడింది.
33.
ఇందిరా
గాంధీ మరణం తరువాత దేశమంతటా శిక్కువ్యతిరేత, కాంగ్రెస్ సానుభూతి వుధృతంగా సాగింది.
34.
A few months
prior to the election, Indira Gandhi was assassinated, creating a sympathy wave
for the Congress that also contributed to the BJP's low tally, as the Congress
won a record number of seats
35.
BJP under
Vajpayee initially took a more moderate approach to Hindutva, to gain a wider
appeal. This strategy was unsuccessful, as the BJP won only two Lok Sabha seats
in the elections of 1984.
36.
This failure led
to a shift in the party's stance; Advani was appointed party president, and the
BJP returned to the hardline Hindutva of its predecessor.[
37.
Rajiv Gandhi and
Arun Nehru persuaded UP chief minister Bir Bahadur Singh to open the lock in
1986 and allowed religious rites to take place inside the disputed structure.
38.
ఆ
దశలో ఇటు రాజీవ్ గాంధీ అటు అడవాణి కూడా మతవాద రాజకీయాలను వుధృతం చేశారు.
39.
కాంగ్రెస్
పార్టీయే మతవాద రాజకీయాను ప్రోత్సహిస్తున్నపుడు బిజెపి ఇంకా రెచ్చిపోయింది.
40.
Under Advani, the
BJP became the political face of the Ram Janmabhoomi campaign.
41.
The opening of
the Ram Janmabhoomi temple site on 1 February 1986 was perhaps another error of
judgement.
42.
This triggered a
mass movement by the Vishwa Hindu Parishad (VHP) which launched an agitation to
break free the idols of Lord Rama and Sita from “captivity”.
43.
The political
ideology of Hindutva as espoused by the Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) rests
on three pillars: abrogation of Article 370, building Ram temple in Ayodhya at
the site where Babri Masjid once stood and enforcing uniform civil code (UCC)
in the country.
44.
The demand for
abrogation of Article 370 has direct impact on Kashmir.
45.
దానితో
కాశ్మీర్ లోయలో కదలిక వచ్చింది.
46.
“Sacred stones”
were carried from all over the country to lay foundation of the temple, and in
light of this, massive riots occurred all across north India, particularly
Bihar and Uttar Pradesh (UP).
47.
foundation-laying
of Ram temple at Ayodhya took place on 10 November 1989 during Rajiv Gandhi
rule.
48.
ఈ
పరిణామాలన్నింటినీ అర్ధం చేసుకోకుండా కాశ్మీర్
లో కల్లోలాన్ని ఎప్పటికీ అర్ధం చేసుకో లేం.
49.
కారణం
తెలికుండా కార్యం అర్ధంకాదు.
50.
ప్రశాంతంగా
వున్న కాశ్మీర్ లో 1988లొ బాంబులు విసిరిన
సంఘటనలు కొన్ని జరిగాయి.
51.
1989 ఆగస్టులో కాశ్మీర్
లో సాయుధపోరాటం మొదలయింది. ఏది కార్యం ఏది
కారణం.
52.
పోరాటం
మొదలయ్యాక ఆయుధాలు కూడా వచ్చాయి. అవి పాకిస్తాన్
నుండి కావచ్చు, చైనా నుండి కావచ్చు.
53.
పాక్
చైనా దేశాలకు అక్కడ వేరే ఆసక్తులున్నాయి.
54.
Notable terrorist
attacks in J&K
55.
July and August
1989 – 3 CRPF personnel and politician Mohd. Yusuf Halwai of NC/F were killed.
56.
1989 kidnapping
of Rubaiya Sayeed daughter of the then Home Minister of India Mufti Sayeed.
57.
1995 kidnapping
of western tourists in Jammu and Kashmir – Six foreign trekkers from Anantnag
district were kidnapped by Al Faran. One was beheaded later, one escaped, and
the other four remain missing, presumably killed.
58.
1997 Sangrampora
massacre – On 22 March 1997, seven Kashmiri Pandits were killed in Sangrampora
village in the Budgam district.
59.
Wandhama massacre
– In January 1998, 24 Kashmiri Pandits living in the village of Wandhama were
massacred by Pakistani militants. According to the testimony of one of the
survivors, the militants dressed themselves as officers of the Indian Army,
entered their houses and then started firing blindly. The incident was
significant because it coincided with former US president Bill Clinton's visit
to India and New Delhi highlighted the massacre to prove Pakistan-supported
terrorism in Kashmir .
60.
1998 Prankote
massacre – 26 Hindu villagers of Udhampur district were killed by militants.
61.
1998 Champanari
massacre – 25 Hindu villagers killed on 19 June 1998 by Islamic militants.
62.
2000 Amarnath
pilgrimage massacre – 30 Hindu pilgrims massacred by militants.
63.
Chittisinghpura
massacre – 36 Sikhs massacred by LET militants.
64.
2001 terrorist
attack on Jammu and Kashmir legislative assembly – On 1 October 2001, a bombing
at the Legislative Assembly in Srinagar killed 38.
65.
2002 Raghunath
temple attacks – First attack occurred on 30 March 2002 when two suicide
bombers attacked the temple. Eleven persons including three security forces
personnel were killed and 20 were injured. In second attack, the fidayeen
suicide squad attacked the temple second time on 24 November 2002 when two
suicide bombers stormed the temple and killed fourteen devotees and injured 45
others.
66.
2002 Qasim Nagar
massacre – On 13 July 2002, armed militants believed to be a part of the
Lashkar-e-Toiba threw hand grenades at the Qasim Nagar market in Srinagar and
then fired on civilians standing nearby killing 27 and injuring many more.
67.
2003 Nadimarg
Massacre – 24 Hindus killed in Nadimarg, Kashmir on 23 March 2003 by
Lashkar-e-Taiba militants.
68.
20 July 2005
Srinagar Bombing – A car bomb exploded near an armoured Indian Army vehicle in
the famous Church Lane area in Srinagar killing 4 Indian Army personnel, one
civilian and the suicide bomber. Militant group Hizbul Mujahideen, claimed responsibility
for the attack.
69.
Budshah Chowk
attack – A militant attack on 29 July 2005 at Srinigar's city centre, Budshah
Chowk, killed 2 and left more than 17 people injured. Most of those injured
were media journalists.
70.
Assassination of
Ghulam Nabi Lone – On 18 October 2005, suspected Kashmiri militants killed
Jammu and Kashmir's then education minister Ghulam Nabi Lone. Militant group
called Al Mansurin claimed responsibility for the attack. Abdul Ghani Lone, a
prominent All Party Hurriyat Conference leader, was assassinated by
unidentified gunmen during a memorial rally in Srinagar. The assassination
resulted in wide-scale demonstrations against the Indian forces for failing to
provide enough security cover for Lone.
71.
2006 Doda
massacre – On 3 May 2006, militants massacred 35 Hindus in Doda and Udhampur
districts in Jammu and Kashmir.
72.
On 12 June 2006,
one person was killed and 31 were wounded when terrorists hurled three grenades
on Vaishnodevi shrine-bound buses at the general bus stand.
73.
2014 Kashmir
Valley attacks – There were four attacks on 5 December 2014 on army, police and
civilians resulted in 21 deaths and several injured. Their motive was to
disrupt the ongoing assembly elections.
74.
2016 Uri attack –
Four armed terrorists sneaked into an army camp and lobbed grenades onto tents
causing massive fire culminating in the death of 19 military personnel.
75.
2018 Sunjuwan
attack - On 10 February 2018, Jaish-e-Mohammad terrorists attacked Sunjuwan
Army Camp in Jammu and Kashmir. 6 Indian army soldiers, 4 terrorists, 1 civilian
died and 11 were injured.
76.
2019 Pulwama
attack - On 14 February 2019, Jaish-e-Mohammad terrorists attacked a convoy of
CRPF men killing 46 soldiers and injuring 20.
77.
కశ్మీరియత్
అనే చారిత్రక, సాంస్కృతిక గురింపు.
78.
కశ్మీరీలు
అత్యధికులు ముస్లింలు అంని అందరికీ తెలుసు. అయితే, వాళ్లలో స్దివాసులు పెద్ద సంఖ్యలో
వున్నారని చాలా మంది మరచిపోతుంటారు. లోయ ప్రాంతాల్లో
సహజం గానే గిరిజనులు నివాసం వుంటారు. కాశ్మీర్ లోనూ అంతే.
79.
కథువా
దురంతంలో అత్యాచారానికి గురై చనిపోయిన బాలిక సంచార జాతికి చెందిన ఆమె.
80.
ఇస్లాం
లోనూ అనేక శాఖలుహ్లున్నాయి.
81.
కాశ్మీరీలు
ఆచరించే ఇస్లాం పూర్వకాలంలో అక్కడి ముస్లిం
రుషులు ప్రచారం చేసిన ఇస్లాం. అది ప్రత్యేకమైనది.
82.
వీరిలో
శైవ సాంప్రదాయం, మహాయాన బౌధ్ధ సాంప్రదాయపు ఛాయలు కనిపిస్తాయి. వారిలో 15వ శతాబ్దపు
షేక్ నూరుద్దీన్ రిషి ప్రముఖులు.
83.
నందురుషి
గా పిలవబడే షేక్ నూరుద్దీన్ రిషి ఇటు ఇస్లాంలోనూ అటు హిందూ సమాజంలోనూ పూజారి వర్గాన్ని
వ్యతిరేకించావారు.
84.
చరార్-ఏ-షరీఫ్
లో వున్న అతని దర్గాను 1995 మే 10న ధ్వంసం
చేశారు.
85.
కశ్మీరుల్ని
ముస్లిం సమాజంలో ఒకరిగా అందరూ భావిస్తారు. అయితే, వాళ్ళకు ప్రాతీయత చాలా ముఖ్యం. ముస్లింలనే
అస్తిత్వంకన్నా కశ్మీరీలనే అస్తిత్వమే వాళ్ళను
ఎక్కువదా కదిలిస్తుంది. ఇతర ప్రాంతాల
జోక్యాన్ని వాళ్ళు సహించరు.
86.
1586లో అక్బర్ చక్రవర్తి
కశ్మీర్ లో ప్రవేశించినపుడు కశ్మీరీలు ప్రతిఘటించారు.
87.
ఆఫ్ఘన్ల
పాలననూ కశ్మీరీలు వ్యతిరేకించారు.
88.
శిక్కు
పాలననూ కశ్మీరీలు వ్యతిరేకించారు.
89.
డోగ్రా
పాలకుడు గులాబ్ సింగ్ పాలననూ వ్యతిరేకించారు.
90.
1846
నుణ్డి కశ్మీర్ ను పాలించిన డోగ్రా వంశీకులు చాలా క్రూరులు.
91.
1947 తరువాత మొదలయిన భారత
పాలననూ వాళ్ళు వ్యతిరేకిస్తున్నారు.
92.
కశ్మీర్
లోయలో గొప్ప ప్రజాదర్న కలిగిన నాయకునిగా ఎదిగిన షేక్ అబ్దుల్లా కూడా ముస్లిం ఐడెంటిటికన్నా కశ్మీరియత్ ఐడెంటిటినే కొనసాగించాడు. లోయలో హిందూ ముస్లిం అనే
విభజన అతనికి నచ్చేదికాదు.
93.
భారత
దేశంలో ఉదారవాద హిందూ సమాజాన్ని సంఘపరివారం ఛాందస మత సమూహంగా మార్చే ప్రయత్నాలు మొదలెట్టిన
తరువాత కశ్మీర్ లోనూ ధార్మిక రంగంలో మార్పులు వచ్చాయి.
94.
మొదట్లో
తిరుగుబాట్లకు వేదికగా నిలిచిన జమ్ము-కశ్మీర్ లిబరేషన్ ఫ్రంట్ (JKLF) కశ్మీరియత్ ను
తన ప్రాపంచిన దృక్పథంగా ప్రకటించుకుంది.
95.
ఆ
తరువాతి కాలంలో సాంప్రదాయిన ఇస్లామిక్ ప్రాపంచిక దృక్పథం కలిగిన హిజ్ బుల్ ముజాహిదీన్
ప్రాబల్యం పెరిగింది. దానికి క్యాడర్ సంఖ్య పెరగడంతో ప్రధాన గ్రూపుగా ఎదిగింది.
96.
హిజ్
బుల్ ముజాహిదీన్ ద్వ్విజాతి సిధ్ధాంతాన్ని ప్రచారం చేస్తుంది.
97.
బాహ్యాత్మక
కారణాలవల్ల హిజ్ బుల్ ముజాహిదీన్ లో చేరినప్పటికీ చాలా మంది కశ్మీరీలు కశ్మీరియత్ నే ఎక్కువగా ప్రేమిస్తారు. ఈ కారణం వల్లనే
పండిట్ లు ముస్లింల మధ్య పాత బంధాల పునరుధ్ధరణ సాగుతోంది.
98.
కశ్మీర్
లో దర్గాల్లో ప్రార్ధనలు జరిపే ముస్లింలకూ, అక్కడ ప్రార్ధనలు జరపడం ఇస్లాం సాంప్రదాయానికి
వ్యతిరేకం అనే ముస్లింలు వుంటారు.
99.
దర్గాల్లో
ప్రార్ధనలు జరపడం ఇస్లాం సాంప్రదాయానికి వ్యతిరేకం అనే ముస్లింల కన్నా దర్గాల్లో ప్రార్ధనలు
జరిపే ముస్లింల ప్రాబల్యమే ఎక్కువ.
100.
హిజ్
బుల్ ముజాహిదీన్ నాయకులైన సయ్యద్ ఆలీషా గిలానీ వంటువారు సహితం ఒక మెట్టుదిగి దర్గాలకు
వెళ్ళి ఉపన్యాసాలు ఇస్తుంటారు.
101.
వీటిల్లో
శ్రీనగర్ లోని హజ్రత్ బల్ దర్గా ప్రముఖమైనది.
102.
కశ్మీర్
లో హిజ్ బుల్ ముజాహిదీన్ వంటి ఇస్లాం మతవాదుల ప్రభావం 20 శాతం వుంటే, సెక్యూలర్
కశ్మీరీ జాతీయవాదుల ప్రభావం 80 శాతం వుంటుంది.
103.
జమాతే
ఇస్లామీ వంటి సాంప్రదాయ ఇస్లాం సంస్థల ప్రభావం పెద్ద తరం మీడ వున్నప్పటికి కాశ్మీరీ
యువతరం ఛాందసవాదుల మీద ఆసక్తిని చూపడంలేదు.
104.
కానీ
బయటి ప్రపంచానికి సెక్యూలర్ కశ్మీరీ జాతీయవాదుల కన్నా ఇస్లాం మతవాదుల ప్రభావం ఎక్కువగా
వున్నట్టు కనిపిస్తుంది.
105.
దీనికి
రెండు కారణాలున్నాయి.
106.
మొదటి
కారణం, హిజ్ బుల్ ముజాహిదీన్ క్యాడర్ దగ్గర తుపాకులుంటాయి.
107.
రెండవ
కారణం, భారత ప్రభుత్వం కశ్మీరి పోరాటకారులుగా సెక్యూలర్ కశ్మీరీ జాతీయవాదుల్ను చూపదు.
108.
ఇస్లాం
మతవాదుల్ని మాత్రమే కశ్మీరి పోరాటకారులుగా ఫోకస్ చేస్తుంది.
109.
కశ్మీర్
లోయలో కశ్మీరీ జాతీయవాదులతో పోరాటం చేయడంలేదనీ ద్విజాతి సిధ్ధాంతాన్ని ప్రచారం చేస్తున్న
ఇస్లాం మతవాదుల్ని మాత్రమే పోరాటం చేస్తున్నట్టు చెప్పుకోవడం భారత ప్రభుత్వానికి అవసరం.
110.
భారత
స్వతంత్ర చట్టం 1947 ప్రకారం కశ్మీరీలకు మూడు ఆప్షన్లున్నాయి. ఎదో ఒకదాన్ని ఎంచుకోవడం వారి స్వయం నిర్ణయాధికార
హక్కు.
అ.
స్వతంత్ర కాశ్మీరుగా వుండిపోవడం.
బి.
భారత దేశంలో విలీనం కావడం
సి.
పాకిస్తాన్ లో విలీనం కావడం.
111.
ఈ
మూడు ఆప్షన్లలో దేన్ని ఎంచుకున్నా దాని ఒక రాజకీయ హక్కుగా గుర్తించాలి.
112.
గుర్తిస్తున్నామా?
లేదా?
113.
1920వ దశకంలో కాశ్మీర్
పరిపాలనా యంత్రాంగం అంతా డోగ్రా రాజ్ పుట్ ల చేతుల్లో వుండేది.
114.
పండిట్లు
గ్రామాలో వ్యవసాయం చేసేవారు. పట్టణాల్లో వైట్ కాలర్ ఉద్యోగాలు చేసేవారు.
115.
కార్యనిర్వాహకవర్గంలో రాజ్ పుట్ ల ప్రాబల్యం ఎక్కువగా వుండడంవల్ల పండిట్లూ
అసంతృప్తితో వుండేవారు.
116.
ముస్లింలలో
కొందరు జాగీర్దార్లను మినహాయిస్తే మిగిలినవాళ్లంతా కటిక పేదరికంలో గడిపేవారు.
117.
మహారాజ
హరిసింగ్ రాజకీయ సలహాదారు సర్ అల్బియన్ బెనర్జీ మాటల్లో చెప్పాలంటే అప్పటి కాశ్మీర్
ముస్లింలు “నిరక్షరాశ్యులు, పేదలు, కూలీలు,
నోరు లేని పశువులు”
118.
అలిగడ్
ముస్లిం యూనివర్శిటీ నుండి రసాయన శాస్త్రంలో
పోస్ట్ గ్రాడ్యూయేట్ అయిన షేక్ అబ్దుల్లా 1924లో టీచర్ ఉద్యోగాన్ని వదిలి కాశ్మీర్ విముక్తి బాధ్యతను చేపట్టాడు.
119.
సోషలిస్టు
భావాలున్న అబ్దుల్లా ముస్లింల మీద వివక్షను తొలగించాలని మహారాజుకు తరచూ అర్జీలు పెడుతుండేవాడు.
సభలు సమావేశాల్లో కాశ్మీర్ ప్రజల సమస్యల మీద ఆవేశంగా మాట్లాడేవాడు.
120.
ముస్లిం
సమస్యల్ని వివరించడానికి షేక్ అబ్దుల్లాతో సహా ఏడుగురు ప్రతినిధుల్ని కలవడానికి 1931లో
మహారాజు హరిసింగ్ అనుమతి ఇచ్చాడు.
121.
మహారాజు
ముందు ఏఏ అంశాలను ప్రస్తావించి పరిష్కారం కోరాలనే విషయం మీద అనేక సభలు నిర్వహించారు.
122.
అబ్దుల్
ఖదీర్ ఖాన్ ఘాజీ అనే యువకుడు 1931 జూన్ 21న ఒక బహిరంగ సభలో ఆవేశంతో ఉపన్యాసం ఇచ్చాడు.
123.
అబ్దుల్
ఖదీర్ ఉపన్యాసాన్ని మహరాజు అధికారులు రాజద్రోహంగా భావించారు. అతని మీద కేసు పెట్టి
అరెస్టు చేశారు.
124.
జులై
6న అబ్దుల్ ఖదీర్ కేసు మీద గవర్నర్ విచారణ
ప్రారంభం కావడానికి ముందే శ్రీనగర్ వాసులు న్యాయస్థానామ్మొ చుట్టుముట్టారు.
125.
దానితో
న్యాయస్థానాన్ని శ్రీనగర్ సెంట్రల్ జైలు ఆవరణకు తరలించారు.
126.
మలి
విడత విచారణ జరగనున్న జులై 13న శ్రీనగర్ సెంట్రల్
జైలును జనం చుట్టుముట్టారు.
127.
పోలీసు
బలగాలతో అక్కడికి చేరుకున్న తుర్లోక్ చంద్ గవర్నర్ మీద జనం రాళ్ళు రువ్వారు. గవర్నర్
ఆవేశంతో పోలీసు కాల్పులకు ఆదేశాలిచ్చాడు.
128.
పోలీసు
కాల్పుల్లో 22 మంది చనిపోయారు. ఒకతను చనిపోతూ
షేక్ అబ్దుల్లాను గట్టిగా పట్టుకుని "I have done my duty and now you proceed
ahead!" అన్నాడట.
129.
ఈ
ఘటనను షేక్ అబ్దుల్లా మరో జలియన్ వాలా బాగ్ అనేవారు.
130.
శ్రీనగర్
వీధుల్లో మృత వీరుల శవాలతో భారీ యాత్ర జరిగింది. తరువాత వాళ్ళందర్ని Kanqah-i-Maula
శ్మశానవాటికలో ఖననం చేశారు. అప్పటి నుండీ ఆ శ్మశానాన్ని కాశ్మీరీలు "Mazar-i-Shuhada" అంటారు.
131.
ప్రపంచ
వ్యాప్తంగా కాశ్మీరీలు జులై 13ను అమరవీరుల దినంగా పాటిస్తారు. LOC కి తూర్పు దిక్కున వున్నవారు సహితం ఆ రోజు మృతవీరులకు
నివాళులు అర్పిస్తారు.
132.
పోలీసులు
మీద రాళ్ళు రువ్వడం, శవయాత్రను ఒక నిరసన ప్రదర్శనగా మార్చడం అనే సాంప్రదాయం అప్పటి
నుండే వచ్చింది.
133.
కశ్మీరీల
పోరాటంలో భూస్వామ్య వ్యతిరేకత వుంది. రాచరిక పాలన మీద నిరసన వుంది. ముస్లిం సమూహాల
మీద సాగుతున్న వివక్షను తొలగించాలనే లక్ష్యం వుంది. విదేశీ పాలన నుండి విముక్తి చెందాలనే
ఆకాంక్ష వుంది. ఈ నాలుగు అంశాల్లో దేన్ని మినహాయించినా
కాశ్మీరీల జాతీయవాద పోరాటం అర్ధం కాదు.
134.
షేక్
అబ్దుల్లా ముస్లిం, ఇస్లామీయ సాంప్రదాయాలను ఆచరించే వ్యక్తి. కొన్నిసార్లు మసీదుల్లోనూ
సమావేశాలు జరిపి ప్రసంగించేవాడు. అయినప్పటికీ తన పోరాటాన్ని ముస్లింలకే పరిమితఅం చేయడానికి
ఒప్పుకునేవాడుకాదు.
135.
కశ్మీరీ
పండిట్లు కశ్మీరీ పండిట్ల కాన్ఫెరెన్స్ ను నెలకొల్పినపుడు హిందూ ముస్లింల మధ్ర కొంత
విద్వేషాలు పొడచూపాయి.
136.
జమ్ము
కశ్మీర్ ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ సహనంతో చాకచక్యంతో
విద్వేషాన్ని చల్లార్చివేసింది.
137.
కాశీర్
లోయలో ఎప్పుడూ మతఘర్షణలు లేవు.
138.
జమ్ము
కశ్మీర్ ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ లో రెండు పథాల పోరాటం ఎప్పుడూ వుండేది. ఒకవర్గం సనాతన
ముస్లిం సాంప్రదాయంలో నడపాలని వాదించేది. ఇంకోవర్గం సామాజిక సమానత్వ దృక్పథంతో సాగాలనేది.
139.
షేక్ అబ్దుల్లా సామాజిక సమానత్వ దృక్పధాన్ని ఎంచుకున్నాడు. “హిందూ,
ముస్లిం, శిక్కులు కలిసి బ్రతకడం నేర్చుకోకపోతే ఏ ప్రగతీ సాధ్యంకాదు” అనేవాడు.
140.
జమ్ము
కశ్మీర్ ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ వ్యవస్థాపకుల్లో
ఒకడైన మీర్ వైజ్ యూసుఫ్ షా సనాతన ముస్లిం వాది. అబ్దుల్లా పంథాతో విభేదించేవాడు. చివరకు
విడిపోయి ఆజాద్ ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ ను ఏర్పాటు చేసుకున్నాడు.
141.
కేడర్,
నాయకుల్లో అట్యధికులు షేక్ అబ్దుల్లాతోనే వుండిపోయారు.
142.
ఆజాద్
ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ నాయకులైన బక్షి గులాం
అహమ్మద్, గులాం సాదిక్ లు తరువాతి కాలంలో భారత ప్రభుత్వం చేతుల్లో పనిముట్లుగా మారారు.
143.
జమ్ము
కశ్మీర్ ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ డిమాండ్లకు తలొగ్గి
మహరాజ ఒక రకం చట్ట సభను ఏర్ప్సాటు చేశాడు. అప్పుడు జరిపిన ఎన్నికల్లో జమ్ము కశ్మీర్
ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ గెలిచింది.
144.
సోషలిస్టు
అయిన షేక్ అబ్దుల్లాకు జవహర్ లాల్ నెహ్రు,
అల్లమా ఇక్బాల్ లతో సన్నిహిత సంబంధాలు ఏర్పడ్డాయి.
145.
జమ్ము
కశ్మీర్ ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ పేరులో ముస్లిం
పదాన్ని తీసేసి ఆ మేరకు సంస్థ మేనిఫెస్టోను
సవరించాలని నెహ్రు, ఇక్బాల్ కోరారు.
146.
దానికి
అంగీకరించిన షేక్ అబ్దుల్లా జమ్ము కశ్మీర్
ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ ను నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్ గా మార్చాడు. అధ్యక్షునిగా సర్దార్ బుధ్ సింగ్ ను ఎన్నుకున్నారు.
147.
అప్పటి
భావోద్వేగాల్లో మతేతర సంస్థను నడపడం అంత సులువుకాదు. హిందూ, ముస్లిం సమాజాల్లోని ఛాందసులు
అనేక ఇబ్బందులు పెట్టారు.
148.
నేషనల్
కాన్ఫరెన్స్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ తో సన్నిహిత సంబంధాలను కొనసాగించింది.
149.
ముస్లిం
లీగ్ ను శేక్ అబ్దుల్లా వ్యతిరేకించేవారు. దాన్ని నవాబుల పార్టి అనేవారు.
150.
స్త్రీలు,
కార్మికులు, బలహీనవర్గాల హక్కుల్ని పరిరక్షించాలని 1944 నాటి బారాముల్లా మహాసభలో నేషనల్
కాన్ఫరెన్స్ తీర్మానించింది. హిందూ ముస్లిం
సమాజాల్లోని ఛాందసులు ఈ తీర్మానాన్ని వ్యతిరేకించారు. అయినా షేక్ అబ్దుల్లా వెనుకాడలేదు.
151.
1947 తరువాత కాశ్మిర్ లో
ఏర్పడిన అజార్ కాశ్మీర్ ప్రాంతంలో తొలి ప్రభుత్వాన్ని
ఏర్పాటు చేసింది ఆజాద్ ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్.
152.
On August 7,
1990, then PM V P Singh announced in Parliament that his government had
accepted the Mandal Commission report, which recommended 27% reservation for
OBC candidates at all levels of its services.
153.
Supreme Court
hearing on Article 35A likely this week CJI Ranjan Gogoi had recently told
J&K’s counsel that the hearing can’t wait for elected govt, giving an
impression the case will come up soon. By Samanwaya Rautray, ET Bureau Feb 26,
2019, 10.12 AM IST
154.
NEW DELHI: The
Supreme Court is likely to hear a batch of pleas challenging the constitutional
validity of Article 35A, which provides special rights and privileges to
natives of the state of Jammu and Kashmir, this week. The crucial hearing,
which could be listed from February 26 to February 28, assumes significance in
view of the political discourse over the issue.
155.
The petitions
were last listed for hearing by a regular bench on February 19, 20 and 21, but
adjourned for lack of time. It is before a bench led by Chief Justice of India
Ranjan Gogoi and Justices L Nageswar Rao and Sanjiv Khanna.
156.
As per the
regular list, the case can come up any time now, but a quick hearing is
unlikely, given the sensitivities involved in the case. CJI Ranjan Gogoi’s refusal
to heed to the plea of J&K counsel Shoeb Alam, at the last hearing, that
the issue be deferred till an elected government was in place has given the
impression that the case will come up for hearing sooner.
157.
Rejecting Alam’s
plea the CJI had said that the case cannot be kept pending. “There is always
some government in place. There can be no vacuum,” the CJI had remarked.
158.
The state is
under president’s rule where the Union Cabinet takes calls on every
administrative decision through the governor. The state’s counsel had sought
adjournments on the ground that local polls were underway and that the ground
situation was sensitive when the PDP-BJP government was in power.
159.
There is no
indication of the Centre’s formal stand on the issue, though there has been a
clamour among a section of public to do away with Articles 370 and 35A to bring
J&K on par with the rest of India.
160.
As per the
provisions, non-residents cannot buy property in J&K or get other
facilities such as jobs and admissions in local institutions. Even Kashmiri
women who marry residents of other states lose the right. Their children lose
inheritance rights too.
161.
What is Article
35A? Article 35A of the Indian Constitution is an article that empowers the
Jammu and Kashmir state's legislature to define “permanent resident” of the
state and provide special rights and privileges to those permanent residents
which are excluded for non-permanent residents.
162.
It was added to
the Constitution through a Presidential Order, i.e., The Constitution (Application
to Jammu and Kashmir) Order, 1954 – issued by the President of India on 14 May
1954, exercising the powers conferred by the clause (1) of the Article 370 of
the Indian Constitution, and with the concurrence of the Government of the
State of Jammu and Kashmir.
163.
The Article 35A
was incorporated in the Constitution in 1954 through a presidential order on
recommendations of the then PM Jawahar Lal Nehru’s cabinet. This provision
gives J&K legislature right to decide who are permanent residents of the state
and ensure their special rights and privileges in government jobs,
scholarships, aids and acquisition of property.
164.
No non-state
subject can buy land or settle permanently in J&K. The spirit of the
article flows from 1927 and 1932 state subject laws of then Dogra ruler.
165.
Prior to 1947,
Jammu and Kashmir was a princely state under the British Paramountcy. The
people of the princely states were "state subjects", not British
colonial subjects.
166.
In the case of
Jammu and Kashmir, the political movements in the state in the early 20th
century led to the emergence of "hereditary state subject" as a
political identity for the State's people.
167.
In particular,
the Pandit community had launched a "Kashmir for the Kashmiri"
movement demanding that only Kashmiris should be employed in state government
jobs.
168.
Legal provisions
for the recognition of the status were enacted by the Maharaja of Jammu and
Kashmir between 1912 and 1932. The 1927 Hereditary State Subject Order granted
to the state subjects the right to government office and the right to land use
and ownership, which were not available to non-state subjects.
169.
Discussions for
furthering the relationship between the State and the Union continued, culminating
in the 1952 Delhi Agreement, whereby
the governments of the State and the Union agreed that Indian citizenship would
be extended to all the residents of the state but the state would be empowered
to legislate over the rights and privileges of the state subjects, who would
now be called permanent residents.
A brief
history of the Kashmir conflict
170.
A brief history
of the Kashmir conflict, 24 Sep 2001, https://www.telegraph.co.uk/news/1399992/A-brief-history-of-the-Kashmir-conflict.html
171.
The Kashmir
dispute dates from 1947. The partition of the Indian sub-continent along
religious lines led to the formation of India and Pakistan. However, there
remained the problem of over 650 states, run by princes, existing within the
two newly independent countries.
172.
In theory, these
princely states had the option of deciding which country to join, or of
remaining independent. In practice, the restive population of each province
proved decisive.
173.
The people had
been fighting for freedom from British rule, and with their struggle about to
bear fruit they were not willing to let the princes fill the vacuum.
174.
Although many
princes wanted to be "independent" (which would have meant hereditary
monarchies and no hope for democracy) they had to succumb to their people's
protests which turned violent in many provinces.
175.
Because of its
location, Kashmir could choose to join either India or Pakistan. Maharaja Hari
Singh, the ruler of Kashmir, was Hindu while most of his subjects were Muslim.
Unable to decide which nation Kashmir should join, Hari Singh chose to remain
neutral.
176.
But his hopes of
remaining independent were dashed in October 1947, as Pakistan sent in Muslim
tribesmen who were knocking at the gates of the capital Srinagar.
177.
Hari Singh
appealed to the Indian government for military assistance and fled to India. He
signed the Instrument of Accession, ceding Kashmir to India on October 26.
178.
Indian and
Pakistani forces thus fought their first war over Kashmir in 1947-48. India
referred the dispute to the United Nations on 1 January. In a resolution dated
August 13, 1948, the UN asked Pakistan to remove its troops, after which India
was also to withdraw the bulk of its forces.
179.
Once this
happened, a "free and fair" plebiscite was to be held to allow the
Kashmiri people to decide their future.
180.
India, having
taken the issue to the UN, was confident of winning a plebiscite, since the
most influential Kashmiri mass leader, Sheikh Abdullah, was firmly on its side.
An emergency government was formed on October 30, 1948 with Sheikh Abdullah as
the Prime Minister.
181.
Pakistan ignored
the UN mandate and continued fighting, holding on to the portion of Kashmir
under its control. On January 1, 1949, a ceasefire was agreed, with 65 per cent
of the territory under Indian control and the remainder with Pakistan.
182.
The ceasefire was
intended to be temporary but the Line of Control remains the de facto border
between the two countries.
183.
In 1957, Kashmir
was formally incorporated into the Indian Union. It was granted a special
status under Article 370 of India's constitution, which ensures, among other
things, that non-Kashmiri Indians cannot buy property there.
184.
Fighting broke
out again in 1965, but a ceasefire was established that September. Indian Prime
Minister, Lal Bhadur Shastri, and Pakistani President, M Ayub Khan, signed the
Tashkent agreement on January 1, 1966.
185.
They resolved to
try to end the dispute, but the death of Mr Shastri and the rise of Gen Yahya
Khan in Pakistan resulted in stalemate.
186.
In 1971a third
war, resulting in the formation of the independent nation of Bangladesh
(formerly known as East Pakistan). A war had broken out in East Pakistan in
March 1971, and soon India was faced with a million refugees.
187.
India declared
war on December 3, 1971 after Pakistani Air Force planes struck Indian
airfields in the Western sector.
188.
Two weeks later,
the Indian army marched into Dhaka and the Pakistanis surrendered. In the
Western sector the Indians managed to blockade the port city of Karachi and
were 50 km into Pakistani territory when a ceasefire was reached.
189.
In 1972 Indira
Gandhi, the Indian prime minister, and Zulfikar Ali Bhutto, her Pakistani
opposite number (and father of Benazir Bhutto, a later Pakistani premier),
signed the Simla Agreement, which reiterated the promises made in Tashkent.
190.
The two sides
once again agreed to resolve the issue peacefully, as domestic issues
dominated.
191.
Both India and
Pakistan had other important domestic problems which kept Kashmir on the
back-burner. In 1975 Indira Gandhi declared a state of national emergency, but
she was defeated in the 1978 general elections.
192.
Zulfikar Ali
Bhutto was overthrown and hanged in 1977; Pakistan reverted to military
dictatorship under Gen Zia ul Haq.
193.
The balance of
influence had decisively tilted in Pakistan's favour by the late 1980s, with
people's sympathy no longer with the Indian union as it had been in 1947-48 and
1965.
194.
Mrs Gandhi's
attempts to install puppet governments in state capitals, manipulating the
democratic process in the state legislatures, deeply angered the Kashmiris.
195.
The status quo
was largely maintained until 1989 when pro-independence and pro-Pakistan
guerrillas struck in the Indian Kashmir valley. They established a reign of
terror and drove out almost all the Hindus from the valley before the Indian
army moved in to flush them out. Meanwhile Indian and Pakistani troops
regularly exchanged fire at the border.
196.
Whereas in 1948
India took the Kashmir issue to the UN and was all for a plebiscite, by the
1990s it hid behind the Simla agreement and thwarted any attempts at UN or
third-party mediation.
197.
Over the decades
the plebiscite advocated by India's great statesman Jawaharlal Nehru became a
dirty word in New Delhi. These developments have led many to believe that Delhi
has squandered the Kashmiri people's trust and allegiance.
198.
India and
Pakistan both tested nuclear devices in May 1998, and then in April 1999
test-fired missiles in efforts to perfect delivery systems for their nuclear
weapons. Pakistan tested its Ghauri II missile four days after India's testing
of its long-range (1,250 km) Agni II.
199.
Although Pakistan
claims that its missiles are an indigenous effort, in July 1999 Indian customs
agents seized components shipped from North Korea which they claim were
destined for Pakistan's missile programme.
200.
Pakistan's later
intermediate-range Ghauri III missile has a range of about 3,000 km.
201.
When the Indian
Prime Minister, Atal Behari Vajpayee, set out to Lahore by bus on February 20,
1999, inaugurating the four times a week Delhi-Lahore-Delhi bus service, the
world felt that such a genuine effort at friendly neighbourhood relations would
lower the tension along the Line of Control in Kashmir.
202.
But, all hopes of
diplomacy disappeared once the cross-LOC firing in Kargil began during the
mid-1990s. The death toll , including both soldiers and civilians, was more
than 30,000.
203.
In the first week
of August 1998 Indian and Pakistani troops exchanged artillery fire, described
by locals as heavier than that of the 1948 and 1965 wars put together. An
estimated 50,000 rounds of ammunition were expended and a large number of
soldiers and civilians killed.
204.
In the summer of
1999 hostility in Kargil went far beyond the now familiar annual exhange of
artillery fire.
205.
When India began
patrolling the Kargil heights that summer, it found to its horror that many key
posts vacated in the winter were occupied by infiltrators. A patrol was
ambushed in the first week of May 1999. India belatedly realised the magnitude
of the occupation - which was around 10 km deep and spanned almost 100 km of
the LOC - and sent MiG fighters into action on May 26.
206.
India contended
that the infiltrators were trained and armed by Pakistan, and based in
"Azad Kashmir" with the full knowledge of the Pakistani government -
and that Afghan and other foreign mercenaries accompanied them.
207.
Pakistan insisted
that those involved were freedom fighters from Kashmir and that it was giving
only moral support.
208.
India ordered the
jets not to stray into Pakistani territory; but those that did were shot down.
209.
The conflict
ended only after Bill Clinton, the US President, and Nawaz Sharif, Pakistan's
Prime minister, met in Washington on July 4, 1999.
210.
Meanwhile, the
Indian Army had made significant advances, capturing vital territory on July 4.
Despite the apparent efforts to mediate, the US maintained that it was not
interfering in what India still claims to be a bilateral issue.
211.
Pakistan withdrew
its forces later that month. However, skirmishing continued, and in August
India shot down a Pakistani reconnaissance plane, killing 16.
212.
The official
number of Indian troops lost in Kargil was around 500, with almost double that
number of "infiltrators" killed. Nevertheless, India did not declare
war against Pakistan - instead, Mr Vajpayee ambigously announced a
"war-like situation".
213.
Yet this, by all
accounts of soldiers and top Indian army officers involved, was a war in which
India lost men engaged in hand-to-hand combat with Pakistani soldiers in the
heights of Kargil - a war that could be compared with the one of 1948-49, which
was limited to Kashmir, with the other border regions remaining peaceful.
214.
Thus in 1999, in
a war limited to one sector, India suffered casualities within its own
territory. Despite much pressure from the military and the public, the
government decided not to cross the LOC. Pakistan too suffered criticism at
home for limiting its war to artillery fire across the LOC and shooting down Indian
aircraft.
215.
The fear of a
full-scale war (with nuclear capability adding a deadly dimension), coupled
with precarious economies and the knowledge of what international sanctions
could do to them, may have prevailed in both countries
216.
It was formally
established in 1972, after a third war between India and Pakistan in 1971. *
The LOC has been a flashpoint between the two nuclear-armed countries since its
foundation. Their forces have exchanged gunfire across the line for years.
217.
The Indian Line
of Control fencing is a 550 km (340 mi) barrier along the 740 km (460 mi)
disputed 1972 Line of Control (or ceasefire line). The fence, constructed by
India, generally remains about 150 yards on the Indian-controlled side. Its
stated purpose is to exclude arms smuggling and infiltration by Pakistani-based
separatist militants.[7]
218.
గవర్నర్
జగ్ మోహన్ : 1990లో కేంద్రంలో బిజెపి మద్దతుతో విపి సింగ్ ప్రధానిగా వున్నారు. బిజెపి
వత్తిడిపై హిందూత్వ వాది అయిన జగ్ మోహన్ ను
జమ్ము-కశ్మీర్ గవర్నర్ గా పపించారు.
219.
కశ్మీరి
గుర్తింపు కొనసాగితే దాన్ని అమెరికా, పాకిస్తాన్ వాడుకుంటాయి. - జగ్ మోహన్
హిందూ ముస్లింల మధ్య సమైక్యత కొనసాగితే సైనిక
బలగాల ఆత్మస్థైర్యం దెబ్బతింటుంది. - జగ్ మోహన్
220.
భారత- పాకిస్తాన్
ల జోక్యం లేని కాశ్మీర్ విముక్తిని కోరుకునేది. హిజ్ బుల్ మూజాహిదీన్ కు ముస్లిం అస్థిత్వమే
ముఖ్యం. ఇటు భారత ప్రభుత్వం, అటు కాశ్మీర్ ప్రభుత్వం హిజ్ బుల్ మూజాహిదీన్ ద్వార
JKLF ను అంతం చేయడానికి ప్రయత్నించాయి.
221.
అమెరికా అధ్యక్షుడు
సినియర్ బుష్ 1990లలో ఊరేగింపులు, నిరసన ప్రదర్శన మీద పాశవిక హత్యాకాండకు పాల్పడవద్దని సూచించాడు.
222.
UN Security
Council, Resolution 47, Date April 21 1948, Meeting no. 286
Code
S/726 (Document), Subject The India-Pakistan Question, Result Adopted.
223.
Secondly, the
Resolution recommended a three-step process for the resolution of the dispute.
224.
In the first
step, Pakistan was asked to withdraw all its nationals from Kashmir.
225.
In the second
step, India was asked to progressively reduce its forces to the minimum level
required for law and order.
226.
In the third
step, India was asked to appoint a plebiscite administrator nominated by the
United Nations who would conduct a free and impartial plebiscite.
227.
List of
organisations banned by the Government of India
Al-Badr
(Jammu and Kashmir)
Al-Qaeda
Al-Umar-Mujahideen
Babbar
Khalsa International
Deendar
Anjuman
Dukhtaran-E-Millat
(DEM)
Harkat-Ul-Mujahideen
Harkat-Ul-Ansar
Harkat-Ul-Jehad-E-Islami
Hizb-Ul-Mujahideen
Hizb-Ul-Mujahideen
Pir Panjal Regiment
Indian
Mujahideen
Jaish-E-Mohammed
Tahrik-E-Furqan
Jamiat-ul-Mujahideen
Jammu
and Kashmir Islamic Front
Jammu
Kashmir Liberation Front
Lashkar-E-Taiba/
Pasban-E-Ahle
Hadis
Students
Islamic Movement of India
Tehreek-ul-Mujahideen
(TuM)
Islamic
Research Foundation(IRF)
Jamaat-e-Islami
Kashmir(JIJK)
228.
On Jaish Chief,
Will Be Patient With China "As Long As It Takes": Sources.
229.
Masood Azhar:
Sources say there are issues China has to resolve with Pakistan and that India
is "cautiously confident" that eventually Masood Azhar will get
listed as a global terrorist.March 16, 2019 15:26 IST
230.
On Jaish Chief,
Will Be Patient With China 'As Long As It Takes': Sources
231.
Masood Azhar: A
UN blacklisting will subject Masood Azhar to assets freeze, travel ban and arms
embargo.
232.
China blocked
listing of Masood Azhar as global terrorist.
233.
India
"cautiously confident" that Jaish chief will get listed: sources
234.
India had said it
was "disappointed" with China's move
235.
India will show
patience with China for "as long as it takes", sources have said,
three days after Beijing placed a hold at the United Nations (UN) on the
listing of Jaish-e-Mohammed chief Masood Azhar as a global terrorist.
236.
This is the
fourth time in a decade that China has blocked efforts at the UN to go after
Masood Azhar's assets.
237.
Sources say there
are issues China has to resolve with Pakistan on this matter and that India is "cautiously
confident" that eventually, Masood Azhar will get listed.
238.
Sources say that
14 of the 15 members of the UN Security Council (UNSC) have supported India on
this issue and that seven UNSC members also co-sponsored the resolution on
Masood Azhar.
239.
The hold by China
means the resolution will now be taken up in six months at the UN.
240.
India will also
give all members of the Security Council more information on Masood Azhar to
pursue this.
241.
New Delhi is also
lobbying hard with members of the global watchdog on terror financing - the
Financial Action Task Force (FATF) - to show how Pakistan is not complying with
orders to crack down on terror groups. Steps taken by Pakistan in the last few
days, against terror groups are cosmetic in nature, sources said.
242.
The foreign
ministry, in a statement, had said India was "disappointed" with
China's move and vowed to continue to pursue "all available avenues to
ensure that terrorist leaders who are involved in heinous attacks on our
citizens" are brought to justice.
243.
A UN blacklisting
will subject Masood Azhar to assets freeze, travel ban and an arms embargo. An
assets freeze under the Sanctions Committee requires that all states freeze
without delay the funds and other financial assets or economic resources of
designated individuals and entities.
244.
The last time
China, a veto-wielding member of the UN Security Council, blocked the move was
in April 2016, months after the Jaish attack on the Pathankot air base.
Registering a strong protest at the time, India said saying such a move, made
only on "technical grounds," was "incomprehensible".
245.
It was France,the
UK and the US, who moved the proposal to blacklist Masood Azhar after the
Jaish-e-Mohammed attack in Jammu and Kashmir's Pulwama in which over 40 CRPF
soldiers were killed. The proposal was backed by an unprecedented number of
nations.
246.
Article 249
247.
India adopted a
constitution for the state in 1957. Thus, the State of Jammu and Kashmir is the
only state in the Indian Union to have a separate constitution of its own. ...
But Article 249 has now been extended to Kashmir. A national emergency on
grounds of internal disturbance under Article 352 does not extend to Kashmir.
248.
Jammu And Kashmir
Assembly elections.
249.
EC observers to
visit Jammu and Kashmir today to assess situation for Assembly elections.
250.
The three
observers will interact with representatives of mainstream political parties
and district election officers.
251.
EC observers to
visit Jammu and Kashmir today to assess situation for Assembly elections.
252.
Election Commission
of India observers will on Thursday visit Jammu and Kashmir to assess the
“ground situation” for holding Assembly elections in the state.
253.
Governor’s Rule
was imposed in the state in June last year after the Bharatiya Janata Party
pulled out of its coalition government with the Peoples Democratic Party.
President’s Rule was imposed in December.
254.
On March 10, the
poll body had appointed former Indian Administrative Service officers Vinod
Zutshi and Noor Muhammad, and former Indian Police Service officer AS Gill the
special observers for Kashmir.
255.
Chief Electoral
Officer Shailendra Kumar told Greater Kashmir on Wednesday that the three
Election Commission observers will interact with representatives of mainstream
political parties and district election officers. “They will reach Srinagar
tomorrow [Thursday],” he said.
256.
“They will have a
similar itinerary on Friday in Jammu.” Kumar said the panel will also meet
state Chief Secretary BVR Subrahmanyam and Director General of Police Dilbag
Singh.
257.
The Lok Sabha
elections will be held in seven phases from April 11 to May 19, and the results
will be declared on May 23.
258.
The decision not
to announce dates for Assembly elections in Jammu and Kashmir was criticised by
National Conference leader Omar Abdullah and Peoples Democratic Party chief
Mehbooba Mufti earlier this week, who described it as a sign of the Union
government’s “sinister designs”.
259.
“Delaying the
Assembly polls beyond six-month period after the dissolution of the Assembly is
a violation of the Supreme Court directives,” Jammu and Kashmir Congress
President Ghulam Ahmad Mir said on Wednesday.
260.
“The Governor’s
rule is a short-term arrangement and it cannot continue for a longer period.”
National Conference General Secretary Ali Muhammad Sagar labelled it a
“subversion of democracy”.
261.
However, National
Conference leaders will not meet the observers on Thursday, a spokesperson for
the party said. He said that the party has already made its position on Lok
Sabha and Legislative Assembly polls clear. “Our demand of having simultaneous
Assembly and Lok Sabha elections in the state in our earlier meetings with the
Election Commission team remains as it is.”
262.
The Election
Commission had not announced poll dates for the state citing security concerns.
263.
అమెరికాను
ఇస్లామిక్ తీవ్రవాదం విపరీతంగా భయపడుతోంది. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఇస్లామిక్ తీవ్రవాదానికి
అవకాశం ఇస్తున్న కశ్మీర్ వంటి వివాదాలు ఎడో ఒక విధంగా చల్లారాలని అమెరికా ఆశిస్తోంది.
ఆ మేరకు భారత్ మీద కూడా అడపాదడపా వత్తిడి తెస్తోంది.
264.
భారత్
కూడా కశ్మీర్ పై చర్చలకు సిధ్ధమని అంటూనే వుంటుంది. ఒక్కోసారి మిలిటేంట్ లతోనే చర్చలు
సాగిస్తామంటుంది. ఒక్కోసారి హుర్రియత్ కాన్ఫెరెన్స్ తో చర్చలు సాగిస్తామంటుంది. ఒక్కోసారి పాకిస్తాన్ తో సాగిస్తామంటుంది.
265.
All
Parties Hurriyat Conference (APHC) is an alliance of 26 political, social and
religious organizations formed on March 9, 1993, as a united political front to
raise the cause of Kashmiri separatism.
266.
This
alliance has historically been viewed positively by Pakistan as it contests the
claim of the Indian government over the State of Jammu and Kashmir.
267.
Mirwaiz
Umar Farooq is its chairman and Ghulam Muhammad Safi was elected as its
convener in Pakistan on January 2010.
268.
According
to the Hurriyat Conference, Jammu and Kashmir is a disputed territory and
India's control of it is not justified. It supports the Pakistani claim that
Kashmir is the "unfinished agenda of Partition" and needs to be
solved "as per the aspirations of the people of Jammu and Kashmir.”
269.
The
APHC perceives itself to be the sole representative of the Kashmiri people.
270.
భారత్
తో చర్చల్లో పాకిస్తాన్ కూడా వుండాలని సయ్యద్ అలీ షా గిలానీ గట్టిగా వాదిస్తున్నారు.
271.
భారత్
తో చర్చలంటూ మొదలయితే తరువాత పాకిస్తాన్ కూడా చర్చలకు వస్తుందని మీర్వయిజ్ ఉమర్ ఫారూఖ్
అంటున్నారు.
272.
భారత్
తో చర్చలు కరక్కపోగా చర్చల పేరిట మొదలయినా వివాదంతో హురియత్ కాన్ఫరెన్స్ లో చీలికలు
మొదలయ్యాయి.
273.
కశ్మీరి
ఉద్యమం జాతీయవాదులచేతుల్లో వున్నప్పుడు హింసాత్మక రూపం తీసుకున్నదిగానీ విచక్షణా రహిత
హింసాత్మక సంఘటనలకు పాల్పడలేదు.
274.
ఉద్యమం ఇలామిక్ వాదుల చేతుల్లోనికి పోయిన తరువాత
విచక్షణా రహిత హింసాత్మక సంఘటనలు మొదలయ్యాయి.
అయితే, ఉద్యమం జాతీయవాదుల చేతుల్లోంచి మతఛాందసవాదుల దృష్టిలోనికి పోవడానికి భారత పాకిస్తాన్
ప్రభుత్వాలే కారణం.
275.
పాకిస్తాన్ తో అనేకానేక అంశాలపై భారత తరచూ చర్చలు సాగిస్తుంటుంది.
బస్సులు, రైళ్ళు, వ్యాపార వాణిజ్యాలు వగయిరా
వగయిరా. కానీ కశ్మీర్ సమస్యమీద మాత్రం మాట్లాడదు.
276.
భారత్
పాకిస్తాన్ మధ్య సత్సంబంధాలు వుండడం తమకు అవసరమనే
అభిప్రాయాన్ని పాకిస్తాన్ ప్రజానీకంలో బలంగా కల్పించేస్తే కశ్మీరీల సమస్యను
సులువుగా దాటవేయవచ్చని భారత్ అనుకుంటున్నట్టు
కశ్మీరీలు అనుమానిస్తుంటారు.
277.
ఫుల్వామాలో
ఉగ్రదాడి, ఆపైన ఆజాద్ కశ్మీర్ లో ఉగ్రవాదుల స్థావరాలపై భారత్ సర్జికల్ స్ట్రైక్స్ – 2 జరిగిన
పదిహేను రోజుల్లోనే మార్చి 14న కర్తార్పూర్ కారిడార్కి సంబంధించిన విధివిధానాలను ఖరారు చేయడానికి భారత్-పాకిస్తాన్ అధికారులు అమృత్సర్ సమీపంలోని అట్టారీ సరిహద్దు వద్ద సమావేశమయ్యారు.
278.
కాగా ఈ సమావేశానికి, ద్వైపాక్షిక చర్చలకు సంబంధం లేదని భారత్ స్పష్టం చేసింది. ద్వైపాక్షిక చర్చలు పునరుద్ధరించేందుకు ఇదో అవకాశంగా కూడా చూడవద్దని విదేశాంగ శాఖ ఇదివరకే స్పష్టం చేసింది
No comments:
Post a Comment